Eφηβεία: Και τώρα τι κάνουμε;

«Όταν κανείς είναι έφηβος, τη μια στιγμή αισθάνεται σαράντα χρονών και την άλλη πέντε. Έτσι όμως πρέπει να είναι. Όταν οι ενήλικες μαλώνουν τον έφηβο λέγοντάς του “ να συμπεριφέρεσαι σύμφωνα με την ηλικία σου», ξεχνούν τη σύγχυση που επικρατεί μέσα του σ’αυτό το στάδιο»
B.Satyr, Οικογενειακή Ψυχοθεραπεύτρια


Η μετάβαση από την παιδική ηλικία στην ενήλικη ζωή δια μέσου της εφηβείας διαφέρει ουσιαστικά από μια γραμμική πορεία αλλαγής. Η εφηβεία ως πλέγμα διεργασιών, καταλαμβάνει ένα ουσιαστικό κομμάτι της ζωής του ατόμου και εκδηλώνεται διαφορετικά από τον έναν έφηβο στον άλλο. Παρουσιάζει πολλές προκλήσεις καθώς πρόκειται για μια περίοδο σωματικών, βιολογικών και ψυχολογικών μεταβολών αλλά και αλλαγών της κοινωνικής υπόστασης του ατόμου.


Η προσαρμογή και η επιτυχής αντιμετώπιση των προκλήσεων προϋποθέτουν μια σειρά από εσωτερικές αλλαγές. Ορισμένα νεαρά άτομα χειρίζονται με μεγαλύτερη επιτυχία από,τι άλλα τις προκλήσεις και τις δυσκολίες της εφηβείας : έχουν μεγαλύτερη ψυχική ανθεκτικότητα και διαθέτουν καλύτερες τεχνικές αντιμετώπισης. Αυτό μπορεί να οφείλεται εν μέρει στην προσωπικότητα και εν μέρει στα βιώματα και στο περιβάλλον τους. (Η ψυχική ανθεκτικότητα σηματοδοτεί την ικανότητα προσαρμογής ενός ατόμου ενάντια στις αντιξοότητες, στο τραύμα, τις τραγωδίες, τις απειλές, τις σημαντικές πηγές στρες και τις συνεχώς μεταβαλλόμενες συνθήκες της ζωής.)


Η σημαντικότερη ίσως ψυχολογική πρόκληση με την οποία έρχεται αντιμέτωπος ένας έφηβος, είναι η διαμόρφωση της προσωπικής του ταυτότητας. Ο τρόπος με τον οποίο διαχωρίζουμε τον εαυτό μας από τους άλλους, διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στο πώς βιώνουμε την προσωπική μας ταυτότητα. Ορισμένοι θεωρητικοί υποστηρίζουν ότι η αναζήτηση της ταυτότητας αποτελεί μια αέναη διαδικασία η οποία δεν περιορίζεται στην εφηβεία (Adams et al., 1996).Η προσωπική ταυτότητα μπορεί να αλλάξει μέσα από βαθιά αυτογνωσία ενώ υπάρχουν καθοριστικές περίοδοι στη ζωή του ατόμου, μια εκ των οποίων και η εφηβεία, όπου η ενδοσκόπηση και η διαδικασία δημιουργίας ταυτότητας κορυφώνονται.


Ωθούμενοι από την ενέργεια που απελευθερώνεται στην αρχή της εφηβείας, την ψυχολογική ανάγκη ν ’ανεξαρτητοποιηθούν και τις προσδοκίες για κοινωνική επιτυχία, οι έφηβοι υφίστανται ιδιαίτερη πίεση, ενώ προσπαθούν να βρουν το δρόμο τους σε αυτόν το νέο κόσμο καθότι δεν υπάρχουν χαραγμένα μονοπάτια για να τ ‘ακολουθήσουν. Στην πορεία της ανακάλυψης του εαυτού τους, οι έφηβοι βιώνουν διαρκώς νέες εμπειρίες, αναμετρήσεις και καταστάσεις, ενώ την ίδια στιγμή καλούνται να προσαρμοστούν σε βιολογικές, γνωστικές και ψυχολογικές αλλαγές, κάτι που τους προκαλεί ιδιαίτερο άγχος και ανησυχία. Δεν είναι επομένως ασυνήθιστο το γεγονός ότι ενδεχομένως να εμφανίσουν περιορισμένη ανοχή στις αλλαγές και μειωμένη ικανότητα προσαρμογής αλλά και αφομοίωσής τους.


Το ψυχολογικό πλαίσιο μέσα στο οποίο αναπτύσσεται ένας έφηβος πρέπει να μπορεί να αντέχει τις αλλαγές της διάθεσής του, ιδέες φαινομενικά παράλογες, νέο λεξιλόγιο καθώς και αδεξιότητες. Το καθένα ή και όλα από αυτά εμφανίζονται καθώς οι έφηβοι παίζουν με τη δύναμή τους, την αυτονομία τους, την εξάρτηση και την ανεξαρτησία τους.


Ο οικογενειακός ιστός/η οικογένεια, παίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του συναισθηματικού και νοητικού κόσμου του παιδιού αλλά και του περιβάλλοντός του. Αυτά με τη σειρά τους συμβάλλουν στη διαμόρφωση των απόψεών του για τον κόσμο μέσα στον οποίο ζει και επηρεάζουν την ικανότητά του να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά πιθανές μελλοντικές προκλήσεις. Γίνεται έτσι κατανοητό ότι οι δεσμοί και η δομή της οικογένειας παίζουν ουσιαστικό ρόλο στην ικανότητα προσαρμογής των εφήβων. Στην επικοινωνία μας με τα παιδιά δεν παίζουν ρόλο μόνο οι λέξεις που λέμε, αλλά και ο τρόπος που τις λέμε, δηλαδή η συναισθηματική διάθεση στην οποία βρισκόμαστε τη δεδομένη στιγμή. Η συμπεριφορά πίσω από τα λόγια του γονέα είναι εξίσου σημαντική όσο και τα ίδια τα λόγια. Για παράδειγμα, το αποδοκιμαστικό βλέμμα ή ο περιφρονητικός τόνος του γονέα μπορούν να πληγώσουν βαθιά ένα παιδί και αντίστοιχα έναν έφηβο.


Ερωτήματα όπως «μα γιατί έχει αλλάξει? «Γιατί δε μου μιλάει πια όπως παλαιότερα?», «Γιατί έχει κλειστεί?» «δε με ακούει καθόλου και φέρνει αντίσταση σε ό,τι προτείνω», «Δε διαβάζει και θέλει μόνο να βγαίνει έξω με τους φίλους του», είναι μερικά από τα αγωνιώδη ερωτήματα των γονιών. Αντίστοιχα ένας έφηβος προβάλει τις δικές του αγωνίες και προβληματισμούς με τα εξής: « Θα έχω αρκετούς φίλους?», «Δεν με καταλαβαίνει κανείς», «θα με συμπαθήσουν για αυτό που είμαι;».


Οι έφηβοι δε μπορούν να επιβιώσουν συναισθηματικά χωρίς την επικοινωνία με τους γονείς τους. Η συμβολή και η στήριξη από την πλευρά των γονιών είναι ιδιαίτερα σημαντική και για αυτό το λόγο οι δίαυλοι επικοινωνίας των γονιών θα πρέπει να είναι ανοιχτοί προς αυτούς.


Ακόμα και στις καλύτερες συνθήκες, η δουλειά ενός γονιού είναι κάθε άλλο παρά εύκολη. Δεν είναι ούτε εύκολο, ούτε και απλό για έναν γονιό να τα βγάλει πέρα με το στάδιο της εφηβείας. Μπροστά της οι γονείς συχνά αγχώνονται, μπερδεύονται, φοβούνται, ανησυχούν. Συναισθήματα που ταυτόχρονα μπορεί να βιώνει και ο νεαρός έφηβος από τη δική του σκοπιά. Ο τρόπος με τον οποίο βλέπουν οι γονείς τα παιδιά τους μπορεί να επηρεάσει όχι μόνο το πώς βλέπουν τα παιδιά τον εαυτό τους αλλά και τον τρόπο με τον οποίο συμπεριφέρονται. Σ ’αυτήν την περίοδο της ιδιαίτερης αλλαγής, ο καθένας παρουσιάζεται «αλλιώτικος» και έτσι θα πρέπει να αρχίσουν τη γνωριμία τους από την αρχή.


Ένας στόχος των ενηλίκων, που κερδίζει το σεβασμό των εφήβων, είναι η τήρηση των συμφωνιών. Δε μπορούμε να δίνουμε υποσχέσεις, αν δε σκοπεύουμε να τις κρατήσουμε. Αν θυσιάζουμε τα όριά μας για να μας αγαπάει το παιδί μας, το πιθανότερο είναι ότι το τελευταίο θα χάσει την εμπιστοσύνη του προς το πρόσωπό μας και εμείς με τη σειρά μας θα αγανακτούμε μαζί του. Έτσι όλοι θα βγουν χαμένοι. Χρειάζεται να ενισχύσουμε τους εφήβους ώστε να δημιουργήσουν τους σωστούς διαύλους στους οποίους θα ενσωματώσουν την πρωτόγνωρη ενέργειά τους. Χρειάζονται όρια, παραδοχή και αγάπη.


«Τί να κάνω; Πώς μπορεί να αλλάξει όλο αυτό;» είναι μερικές από τις πιο αγωνιώδεις απορίες των γονέων. Η Virginia Satyr, οικογενειακή θεραπεύτρια προτείνει τα εξής για τη θεμελίωση μιας βάσης αλλαγής στη σχέση γονέα-εφήβου:


• Εσύ, ο γονιός, χρειάζεται να μιλάς για τους φόβους σου ώστε να σ’ακούει ο έφηβος.

• Εσύ ο έφηβος, χρειάζεται να μιλάς γι αυτό που σου συμβαίνει και να σε πιστεύουν. Χρειάζεται να μπορείς να μιλάς για τους φόβους σου και να ξέρεις ότι μπορούν να σ ακούσουν χωρίς να σε κρίνουν ή να σε γελοιοποιήσουν.

• Εσύ ο γονιός, χρειάζεται να δείξεις προθυμία ν ακούσεις και κατανόηση. Η κατανόηση δεν είναι το ίδιο με τη συγνώμη. Απλώς παρέχει σαφή βάση για περαιτέρω πρόοδο.

• Εσύ ο έφηβος μπορείς να το πεις καθαρά ότι χρειάζεσαι να σε ακούει προσεκτικά ο γονιός σου, όχι για να σου δίνει συμβουλές, εκτός κι αν το ζητήσεις.

• Εσύ ο γονιός, χρειάζεται να καταλάβεις πως ο έφηβος μπορεί να μην ακολουθήσει τη συμβουλή που του έδωσες.


Το στάδιο της εφηβείας χρειάζεται αναγνώριση. Κρύβει παγίδες και για τους εφήβους και για τους γονείς τους. Οι ενήλικοι χρειάζεται να δημιουργήσουν το κατάλληλο περιβάλλον γι’ αυτήν την ανάπτυξη, με την ίδια προσοχή που φτιάχνουν το σπίτι τους, για να προσφέρει ασφάλεια στο μικρό παιδί. Κάτι που επιτυγχάνεται με τρόπο που να προφυλάσσει την αξιοπρέπεια του εφήβου, να του αναπτύξει την αίσθηση της αξίας του. Με ειλικρίνεια, κατανόηση, αγάπη και σεβασμό, γονείς και οι έφηβοι μπορούν να «συστηθούν» εκ νέου δίνοντας χώρο ο ένας στον άλλο αλλά και σε μια συνύπαρξη που θα εμπνέει το προχώρημα, την εξέλιξη και το άνοιγμα σε αυτό τον νέο, καινούριο κόσμο που απλώνεται μπροστά στον έφηβο.

Κοινοποίηση:

Περισσότερα Άρθρα

Οι γονείς που φταίνε για όλα και η ανάληψη της προσωπικής ευθύνης

Στο ασφαλές περιβάλλον της Ψυχοθεραπείας το άτομο δημιουργεί συνδέσεις μεταξύ καταστάσεων, συναισθημάτων και προσώπων. Ανακαλύπτει συναισθήματα που δεν είχε αντιληφθεί, αρνητικά συναισθήματα, συναισθήματα που αγνοούσε.

Διαβάστε περισσότερα »

Διαζύγιο

Το διαζύγιο αποτελεί μια πολύπλοκη και συχνά δύσκολη διαδικασία, ανάλογα με τις συνθήκες, τους λόγους που οδήγησαν σε αυτό και τον τρόπο που το αντιλαμβάνονται

Διαβάστε περισσότερα »

Κατανοώντας την διαδικασία του πένθους: Πώς μπορούμε να δώσουμε νόημα στην απώλεια;

«Τα πράγματα που θεωρούμε τραγωδίες, δεν είναι στην πραγματικότητα, παρά μόνο εάνεπιλέξουμε εμείς να τα ζήσουμε τραγικά…» Elisabeth Kübler-Ross Το πένθος είναι μια σύνθετη ψυχική

Διαβάστε περισσότερα »