«Τα πράγματα που θεωρούμε τραγωδίες, δεν είναι στην πραγματικότητα, παρά μόνο εάν
επιλέξουμε εμείς να τα ζήσουμε τραγικά…»
Elisabeth Kübler-Ross
Το πένθος είναι μια σύνθετη ψυχική κατάσταση που προκαλείται από την απώλεια κάτι σημαντικού και αγαπημένου στην ζωή μας. Αυτή η απώλεια δεν είναι απαραίτητα ο θάνατος ενός προσώπου, αλλά μπορεί να είναι και η διακοπή μιας σχέσης, η απώλεια της εργασίας, η απώλεια της υγείας, ακόμα και η απώλεια ενός αντικειμένου. Το πένθος είναι μια φυσιολογική αντίδραση, αποτελεί μέρος της ανθρώπινης εμπειρίας και υπάρχει σε κάθε αναπτυξιακό στάδιο και αλλαγή στην ζωή μας, καθώς και στην πορεία μας για ενηλικίωση.
Για να γίνει περισσότερο κατανοητή η διαδικασία του πένθους η Elisabeth Kübler-Ross έκανε λόγο για στάδια στο πένθος, τα οποία τεκμηριώνει παρατηρώντας τους ετοιμοθάνατους ασθενείς της. Τα στάδια αυτά αποτελούνται από:
• την άρνηση, δηλαδή την δυσπιστία ότι κάτι ή κάποιος έχει χαθεί
• τον θυμό, επειδή κάτι που αγαπάμε δεν είναι πια εδώ
• την διαπραγμάτευση, που αφορά σκέψεις του προσώπου που πενθεί για το τι θα μπορούσε να είχε κάνει διαφορετικά
• την κατάθλιψη, την έντονη θλίψη για την απώλεια και
• την αποδοχή, την αναγνώριση της πραγματικότητας της απώλειας.
Η δουλειά της Kübler-Ross για τον θάνατο, έβγαλε το πένθος από την ντουλάπα. Μέσα σε μια τέτοια συναισθηματική πολυπλοκότητα που χαρακτηρίζει την εμπειρία του πένθους, τα στάδια προσφέρουν κάτι για να κρατηθεί κανείς, ωστόσο δεν σημαίνει ότι όλοι οι πενθούντες περνούν από αυτά τα στάδια. Κάθε άνθρωπος πενθεί με τον δικό του μοναδικό τρόπο.
Τα στάδια αυτά βοηθούν ώστε η θλίψη να μειωθεί σε ένταση με την πάροδο του χρόνου, αλλά ίσως να μην τελειώσει ποτέ. Εκτός από τα παραπάνω στάδια, υπάρχει και ένα έκτο, κρίσιμο, όπως το χαρακτηρίζουν οι δημιουργοί του, στάδιο το οποίο αφορά την δημιουργία νοήματος. Αυτό το στάδιο επιτρέπει σε όσους έχουν το θάρρος να προχωρήσουν σε αυτό να μετατρέψουν την θλίψη σε κάτι άλλο, κάτι πλούσιο και ικανοποιητικό. Η αναζήτηση του νοήματος της απώλειας οδηγεί τον καθένα σε διαφορετικούς δρόμους. Τελικά, όμως το νόημα έρχεται μέσα από την εύρεση ενός τρόπου να διατηρηθεί η αγάπη του προσώπου για ό,τι έχει χαθεί. Αυτό δεν σημαίνει ότι αυτό που χάθηκε θα επιστρέψει πίσω, αλλά θα δημιουργήσει μια αυξημένη επίγνωση του πόσο πολύτιμη είναι η ζωή.
Όχι μόνο η απώλεια, αλλά κάθε είδους δυσκολία μπορεί να αποτελέσει μια ευκαιρία που μας δίνεται για προσωπική ανάπτυξη. Το μεγάλωμά μας έρχεται μέσα από τις δυσκολίες και τις αντιξοότητες που αντιμετωπίζουμε. Άλλωστε, αυτός είναι ο σκοπός της ύπαρξής μας: να μάθουμε για να εξελιχθούμε. Είναι αδύνατον να αναπτυχθούμε παραμένοντας σε μια κατάσταση χωρίς προκλήσεις. Η αντιμετώπιση των δυσκολιών μας κάνει περισσότερο αυθεντικούς, μας φέρνει σε επαφή με τον ίδιο μας τον εαυτό. Δεν κρύβουμε το κεφάλι μας στην άμμο και αποδεχόμαστε την εμπειρία σαν δώρο που μας δόθηκε για κάποιον πολύ πολύ ειδικό σκοπό.
Το πένθος είναι μια διαδικασία που μας υπενθυμίζει την αξία της αγάπης και μας δίνει μαθήματα για την φύση της ζωής που δεν μαθαίνονται με διαφορετικό τρόπο.
Στο δυτικό κόσμο και στη μεταμοντέρνα κατακερματισμένη του εκδοχή οι άνθρωποι συχνά δεν έχουν χρόνο διάθεση θάρρος ή κουράγιο να βιώσουν και να επεξεργαστούν το πένθος τους. Κινδυνεύουν να απολογούνται και να νιώθουν ενοχές που πενθούν. Νιώθουν να δυσκολεύουν τους γύρω τους και να τους καθιστά η διεργασία του πένθους δυσλειτουργικούς και μη αποδοτικούς. Το πένθος τείνει να γίνει ένα θέμα ταμπού που δεν κοινωνείται και δεν υπάρχει ο απαιτούμενος χώρος χρόνος και σεβασμός στη διεργασία του. Κατά συνέπεια οι άνθρωποι το αναστέλλουν και προχωρούν τη καθημερινότητα τους ζητώντας συγνώμη για τα δάκρυα την απότομη αλλαγή διάθεσης ή την δυσκολία τους να συγκεντρωθούν στην εργασία τους. Χάνουν έτσι την πολύτιμη δυνατότητα να μεταβολίσουν τα συναισθήματα τους την εμπειρία τους και κατά συνέπεια να διατηρήσουν σε συνοχή τον ψυχισμό τους. Η θεραπευτική διεργασία επιτρέπει την ύπαρξη αυτού του χώρου με σεβασμό στον χρόνο το πρόσωπο και την ιστορία ζωής του κάθε ανθρώπου.
