«Τα πουλιά πετούν, τα ψάρια κολυμπούν
και τα παιδιά παίζουν»
(Landreth, 1991)
Το παιχνίδι, η έννοιά του και όλες οι εκφάνσεις που συνδέονται με αυτό είναι διαχρονικά συνδεδεμένο με την παιδική ηλικία ως την κύρια δραστηριότητα των παιδιών. Ακούγεται ως κάτι απλοϊκό, μια απλή διεργασία και πράξη. Η συμβολή του ωστόσο στην κοινωνικοσυναισθηματική ανάπτυξη και εξέλιξη ενός παιδιού είναι πολύ πιο σύνθετη και πολύπλευρη.
Μέσα από τη διαδικασία του παιχνιδιού, ένα παιδί μπορεί να εκφράσει και να επεξεργαστεί τα συναισθήματά του, να αναγνωρίσει τις δυνατότητες και τα όριά του, να αναπτύξει τις δεξιότητές του καθώς και να εμπιστευτεί τον εαυτό του και τις ικανότητές του , θωρακίζοντας ταυτόχρονα την ψυχική του ανθεκτικότητα.
Σε αντίθεση με τον κόσμο των ενηλίκων όπου ο λόγος και η άμεση έκφραση χρησιμοποιούνται ευθέως για την έκφραση του εσωτερικού τους κόσμου, παρατηρείται ότι η άμεση, λεκτική επικοινωνία είναι κάτι που δυσκολεύει τα παιδιά, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για δύσκολα, ανεξερεύνητα και ανεπεξέργαστα συναισθήματα. Το παιχνίδι ως η φυσική «γλώσσα» των παιδιών (Landreth, 2002), συνιστά τον βασικότερο τρόπο προσέγγισης και επεξεργασίας των βιωμάτων τους. Μέσα από αυτό, τα παιδιά επικοινωνούν τα βιώματα και τις εμπειρίες τους, στο δικό τους χρόνο.
Η παιγνιοθεραπεία συνιστά μια δυναμική διεργασία μεταξύ του παιδιού και του θεραπευτή, όπου το παιδί εξερευνά και επεξεργάζεται με το δικό του ρυθμό όλα όσα το απασχολούν στην καθημερινότητά του, ζητήματα τρέχοντα αλλά και παρελθοντικά, συνειδητά και ασυνείδητα. Μέσα από τη διεργασία της παιγνιοθεραπείας το παιδί χρησιμοποιεί το παιχνίδι ως το μέσο εκείνο που του επιτρέπει να εκφράσει συμβολικά τις ανησυχίες, τους προβληματισμούς, τους φόβους αλλά και τις επιθυμίες του. Με αυτόν τον τρόπο μαθαίνει να εξωτερικεύει τα συναισθήματά του, να τα αναγνωρίζει, να τα κατανοεί και να τα αποδέχεται.
Ταυτόχρονα, μεταξύ του παιδιού και του θεραπευτή δομείται από κοινού μια σχέση εμπιστοσύνης εντός ενός ασφαλούς θεραπευτικού πλαισίου προκειμένου το πρώτο να εκφράσει και να εξερευνήσει τις εμπειρίες και τα συναισθήματά του.
Τι είναι ακριβώς η Παιγνιοθεραπεία?
Πρόκειται για μια κυρίως μη κατευθυντική παρέμβαση κατά την οποία το παιδί, παρουσία ενός κατάλληλα εκπαιδευμένου θεραπευτή, έχει τη δυνατότητα μέσω του παιχνιδιού αλλά και των παραστατικών και εικαστικών τεχνών να εκφραστεί ελεύθερα, να «παίξει» τα όποια ζητήματα το απασχολούν και τα σημεία που το δυσκολεύουν.
Είναι γεγονός ότι παιδιά που αποδιοργανώνονται από την ένταση και την ισχύ των συναισθημάτων τους και δρούν με μεγαλύτερη παρορμητικότητα, δε μπορούν εύκολα να ανταποκριθούν σε συζητήσεις που εστιάζουν στη συμπεριφορά τους. Το παιχνίδι και η δράση για αυτά τα παιδιά μπορεί ν’αποτελέσει το μοναδικό τρόπο έκφρασης καθώς και διέξοδο των συναισθημάτων που βιώνουν. Ταυτόχρονα μέσα από τη διεργασία αυτή, αναπτύσσεται μια σχέση εμπιστοσύνης που επιτρέπει στο παιδί να νιώσει την απαραίτητη ασφάλεια για να αναγνωρίσει και να επεξεργαστεί τις εμπειρίες του.
Ο θεραπευτής είναι εκεί για να το συνοδεύσει και να το ακολουθήσει σε αυτή τη διαδρομή με απόλυτη αποδοχή, ασφάλεια και ενσυναίσθηση προς τον συναισθηματικό του κόσμο.
Στην παιγνιοθεραπεία γίνεται λόγος για αποδοχή του παιδιού άνευ όρων. Ωστόσο, με τα απαραίτητα όρια και κανόνες που τίθενται κάθε φορά από τον θεραπευτή, δομείται η θεραπευτική σχέση στηριζόμενη στην πραγματικότητα και βοηθώντας έτσι και το παιδί να αναγνωρίσει τις ευθύνες του αλλά και να έχει τη δυνατότητα για αυτορύθμιση.
Τι περιλαμβάνει η συνεδρία
Στις ατομικές συνεδρίες παιγνιοθεραπείας απευθύνονται σε παιδιά προσχολικής και σχολικής ηλικίας από 4 έως 12 ετών ο στόχος προσαρμόζεται σύμφωνα με την ηλικία και την ανάγκη του κάθε παιδιού. Έχοντας ως μέσο και εργαλείο το παιχνίδι και τις δημιουργικές τέχνες, ο στόχος είναι η εκτόνωση και η επεξεργασία των δυσκολιών που αντιμετωπίζει το παιδί στο εδώ και τώρα. Ταυτόχρονα με το παιχνίδι αναπτύσσεται ένα είδος επικοινωνίας ανάμεσα σε εκείνο και τον θεραπευτή που το συνοδεύει και το ακολουθεί στη διεργασία του.
Με μια σειρά μέσων όπως είναι το παιδικό ιχνογράφημα, ο πηλός, η άμμος, η μουσική και το παιχνίδι ρόλων καθώς και θεραπευτικές ιστορίες, το παιδί ενθαρρύνεται να εξερευνήσει και να «παίξει» τα όποια ζητήματα το απασχολούν και το δυσκολεύουν. Μέσα από αυτή τη διεργασία, το παιδί μπορεί να αναγνωρίσει και να κατανοήσει καλύτερα τις εμπειρίες του ενώ ταυτόχρονα θωρακίζεται με θετικές στρατηγικές διαχείρισης και επίλυσης ενώ ορίζει νέα σημεία ισορροπίας εντός του.
Στην ατομική παιγνιοθεραπεία, οι συνεδρίες πραγματοποιούνται κάθε εβδομάδα σε προκαθορισμένη, σταθερή ώρα. Η διάρκεια είναι 40-50 λεπτά, ανάλογα με το ηλικιακό στάδιο και τις ανάγκες του κάθε παιδιού.
Θέματα που μπορούν να επεξεργαστούν:
• Σχολικός εκφοβισμός
• Αλλαγές στην οικογενειακή δομή (ερχομός νεότερου μέλους, διαζύγιο, αποχωρισμός ατόμου)
• Ασθένεια ή παρατεταμένη νοσηλεία
• Διαχείριση πένθους (Απώλεια προσώπου ή δυσκολία προσαρμογής)
• Δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις με συνομηλίκους
• Δυσκολίες στις σχέσεις με τους γονείς (προσκόλληση, ανυπακοή)
• Αρνητική εικόνα εαυτού, χαμηλή αυτοεκτίμηση
• Δυσκολίες στην τήρηση ορίων
• Υπερκινητικότητα και παρορμητική συμπεριφορά
• Θέματα συναισθηματικής ανάπτυξης
Μαριστέλλα Παπαγεωργίου
MSc Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια
Ειδικός Θεραπευτικού Παιχνιδιού
